ต้นไม้ทนแดด กับต้นปักษาสวรรค์
ต้นไม้ทนแดด กับต้นปักษาสวรรค์ (Bird of Paradise) เป็นพืชดอกเขตร้อนประเภทหนึ่งที่มีดอกทั้งปี นิยมใช้ตัดดอก หรือปลูกเพื่อตกแต่งสถานที่ตกแต่งสวน ความสวยสดงดงามของไม้อกที่มีชื่อเรียงนามเพราะแบบนี้ เป็นที่ติดใจคนที่รักดอกไม้มามากมายถัดมากแล้ว เพราะจุดเด่นของดอกเมื่อเวลาบานเต็มกำลัง จะมีลักษณะเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือกาบดอก บางคนก็จินตนาการมองเห็นเป็นนกที่กำลังบินอยู่บนฟ้า บ้างก็มองเห็นเป็นหัวนกที่มีหงอนหรือลักษณะผู้กระทำรีดนิ้วมือของหญิงสาวด้วยอิริยาบถที่อ่อนช้อย สุดแล้วแต่สายตาของแต่ละท่านที่จินตนาการต่างๆนาๆ บ้าน
แม้กระนั้นก็ยังมีคนอีกจำนวนหลายชิ้นยังงงงวยแล้วก็หลงผิดมีความคิดว่าต้นปักษาสวรรค์เป็นพืชดอกแบบเดียวกันกับธรรมรักษา(ก้ามกุ้ง ก้ามกั้ง แล้วก็ก้ามปู;Heliconia)เพราะว่ามีลักษณะดอกคล้ายกัน หากไตร่ตรองในทางของความสวย ดอกธรรมรักษานั้นสู้ต้นปักษาสวรรค์มิได้ ราคาก็ถูกกว่า การปลูก การอุปถัมภ์ค้ำชูแล้วก็การขยายพันธุ์ก็ทำเป็นง่ายดายยิ่งกว่า ซึ่งตรงจุดนี้ก็อยากที่จะให้ทุกคนทำความเข้าใจเสียใหม่ให้ถูกตรงกันเป็น “ต้นปักษาสวรรค์” บ้าน
เป็นพืชที่อยู่ในตระกูล (Family) Strelitziaceae สกุล (genus) Strelitzia (พืชในสกุลนี้แล้วก็กล้วยพัดด้วย) ซึ่งต่างกับธรรมรักษาที่อยู่ในสกุล Heliconiaceae สกุล Heliconia ยุคเก่าพืชอีกทั้งสามจำพวกเป็นต้นปักษาสวรรค์ กล้วยพัด และก็ธรรมรักษา จะอยู่ในตระกูลเดียวกวันเป็น Musaceae ทั้งยังต้นปักษาสวรรค์รวมทั้งธรรมรักษาสามารถแบ่งย่อยเป็นประเภท (species) ได้อีกซึ่งตอนนี้จะเอ๋ยถึงเฉพาะประเภทของต้นปักษาสวรรค์เพียงแค่นั้น
ก่อนจะเสนอแนะเนื้อหาให้ลึกลงไปถึงจำพวกของต้นปักษาสวรรค์ พวกเรามาทำความรู้จักกับพืชดอกเขตร้อนที่มีชื่ออันเพราะว่า “ต้นปักษาสวรรค์” กันพื้นฐานก่อน HOME
“ต้นปักษาสวรรค์” มีชื่อสามัญว่า Bird of Paradise มีถิ่นเกิดในแอฟริกาใต้ ต้นปักษาสวรรค์มีอยู่หลากหลายประเภท แม้กระนั้นที่นิยมนำมาปลูกกันมากมายมี 2 ประเภทเป็น Strelitzia reginae (ดอกสีส้ม) และก็ Strelitzia Nicolai (ดอกสีขาว)
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์
ลักษณะต้น มี 2 จำพวกเป็น
- ประเภทที่ไม่มีลำต้นอยู่เหนือพื้นดิน ต้นเป็นหัวหรือเหง้ารุ่งโรจน์อยู่ใต้ดิน มีแม้กระนั้นก้านใบรวมทั้งตัวใบโผล่ขึ้นมาแค่นั้น ก้านใบมีสีแดงคล้ำ โผล่ขึ้นมาเหนือดิน ใบเป็นใบลำพัง มีอิสรภาพแต่ว่ามักจับกลุ่มกันขึ้นเป็นกอ สูงราวๆ 5-6 ฟุต ดังเช่นว่า Strelitzia reginae, Strelitzia parvifolia ฯลฯ
- จำพวกที่มีลำต้นอยู่เหนือพื้นดินเห็นได้ชัดเจน มีลำต้นสูง ใบเหมือนกล้วยพัด บางประเภทมากถึง 30 ฟุต ใบยาว 6 ฟุต จำพวกนี้ในประเทศไทยช่วงนี้ที่มีต้นใหญ่ๆและก็มีดอกหาดูได้ยาก อย่างเช่น Strelitzia Nicolai, Strelitzia alba ฯลฯ บ้าน
ใบ มีสีเขียวเข้ม เนื้อใบเปราะหยาบ มีเส้นใบย่อยขวางกับใบเป็นเส้นบรรทัดตามแนวเฉ ใบรูปรีขอบขนาน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบสะอาดไม่มีจะ โคนใบเรียวสอบเข้าพบก้านใบ ก้านใบในช่วงต่อรับจากใบเป็นก้านมนกลม ในตอนเหนือดินราว 1 ฟุต ก้านใบจะแผ่แบนโค้งเข้าพบกันเป็นลักษณะกาบ ก้านใบยาวราว 2-3 ฟุต ตอนใบยาวราวๆ 1-2 ฟุต ขนาดใบกว้างโดยประมาณ 3-4 นิ้ว
ดอก ต้นปักษาสวรรค์จะเริ่มให้ดอกเมื่ออายุราวๆ 3-6 ปี แม้กระนั้นจะไม่มีดอกกระทั่งมีใบอย่างน้อยที่สุดปริมาณ 10 ใบ เมื่อมีดอกต้นปักษาสวรรค์จะแทงก้านดอกเป็นลำกลมขึ้นมาจากกาบโคนใบ สูงมาเหนือกอดอกออกเป็นช่อในส่วนปลายของก้านดอก ดอกต้นปักษาสวรรค์ช่อหนึ่งๆจะมีดอกรวมอยู่ในกาบรองดอกเดียวกันตั้งแต่ 3-7 ดอก กาบรองดอกมีลักษณะเหมือนกาบของหัวปลี
สีของดอกแล้วก็กาบรองดอกนี้ในแต่ละประเภทจะมีสีที่ต่างกันออกไป ในดอกหนึ่งๆมีกลีบดอกไม้รูปใบหอกปลายแหลม 3 กลีบ กลีบหนึ่งๆยาวโดยประมาณ 2.5-3 นิ้ว เกสรตัวผู้มีลักษณะเหมือนลูกศรตอนท้ายสุดของท่อเกสรตัวผู้เป็นส่วนของเกสรตัวเมียซึ่งมีสีน้ำตาลอ่อนดูเหมือนรูปแบบของส่วนแหลมที่สุดของปลายลูกศรนั่นเอง ดอกต้นปักษาสวรรค์ ช่อหนึ่งๆเมื่อบานเต็มกำลังจะยาวได้ตั้งแต่ 4-8 นิ้ว ลักษณะการบานของต้นปักษาสวรรค์เหมือนนกเกาะหรือรูปแบบของผู้กระทำรีดนิ้วมือ ดอกจะบานจากโคนไปพบปลาย บ้าน
เม็ด กลม เปลือกดก ผิวเรียบวาว
การขยายพันธุ์ แยกหน่อหรือเพาะจากเม็ด (ถ้าหากอยากได้ปริมาณต้นมากมาย) กรรมวิธีให้เม็ดแตกหน่อเร็วขึ้น โดยการนำเม็ดแช่น้ำร้อน 100°c ตรงเวลา 1 วัน ก่อนนำไปปลูก 7-10 วัน บ้าน
ภาวะสภาพอากาศที่ถูกใจ ต้นปักษาสวรรค์ถูกใจขึ้นในที่ที่โล่งแจ้ง อยากได้แสงสว่างมากมายตลอดวัน ลมสงบปรารถนาน้ำในจำนวนที่พอดีเจริญวัยเจริญในดินร่วนซุยผสมทรายที่มีการระบายน้ำดี และก็ดินที่มีปุ๋ยอินทรีย์ ดังเช่นว่า ปุ๋ยธรรมชาติหรือปุ๋ยธรรมชาติ บ้าน
ประเภทของต้นปักษาสวรรค์
- Strelitzia augusta เป็นประเภทที่มีลำต้นสูงจากพื้นดินเหมือนกล้วยพัด (Ravenala) ลำต้นสูง 18-20 ฟุต หรือบางต้นมากถึง 300 ฟุต ใบยาว 4-6 ฟุต ใบกล้วยมักแตกเป็นริ้ว ด้วยเหตุว่าถูกลมพัดตีใบแตก ช่อดอกใหญ่สั้น ติดกาบใบใกล้ลำต้น มีกาบช่อดอกที่เรียกว่าbract หรือ spath .ใหญ่แข็งข้างในมีดอกสีขาว
- Strelitzia caudata เป็นพืชพื้นบ้านของประเทศรัสเซียและก็ทวีปแอฟริกาใต้ ลักษณะลำต้นคล้ายกับ S.augusta แต่ว่ากาบดอกมีสีชมพู ข้างในมีดอกสีขาว
- Strelitzia Nicolai ลำต้นสูงเหมือน S.augusta และก็ S.caudata แม้กระนั้นมีกาบดอกสีแดง กลีบดอกไม้สีน้ำเงินอ่อนคละเคล้าขาว ช่อดอกออกจะใหญ่
- Strelitzia alba จำพวกนี้มีขนาดกอสูงได้ถึง 10 เมตรทีเดียวแม้กระนั้นช่อดอกกลับเล็กนิดหน่อย ดอกเป็นสีเหลืองอ่อนๆแทบขาว กาบรองดอกเป็นสีขาวซีดๆ
- Strelitzia parvifolia ขึ้นเป็นกอใหญ่ กอไม่สูงมากสักเท่าไรนักราวๆ 4 ฟุต ไม่มีลำต้นสูงพ้นพื้นดิน ใบกลมเหมือนกก ก้านดอกยาวยกตั้งชันขึ้นทำให้ดอกดูเด่น กาบดอกสีเหลืองตัวดอกสีเหลืองม่วง มียอดกลีบดอกไม้สีน้ำเงิน Phuket Villas
- Strelitzia reginae เป็นพวกที่ไม่มีลำต้น แตกกอเจริญ ก้านใบยาว ตัวใบกว้างมน ขอบของใบห่อเข้าข้างในนิดหน่อย กอสูงราวๆ 3-5 ฟุต เจริญวัยช้า กาบใบมีสีเทาคละเคล้าเขียวแล้วก็ชมพูอ่อนๆใบครึ้มวาวเส้นกึ่งกลางใบมีสีแดงหรือชมพูอ่อนๆดอกยกขึ้น มีก้านดอกยาว มักเป็นช่อดอกเดียวหรือมีสองดอกอยู่บนก้านเดียวกัน กลีบดอกไม้เป็นรูปเรือ สีส้มแก่คละเคล้าม่วง กลีบดอกไม้ในสีส้ม ปลายกลีบแหลมมีสีน้ำเงิน เมื่อเวลาบานเต็มกำลังเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือที่กาบดอก
- Strelitzia kewensis เป็นประเภทลูกผสมระหว่าง S.reginae กับ S.augusta ดอกมีสีเหลืองอ่อน ที่โคนกลีบสีชมพูอ่อน
ต้นปักษาสวรรค์เป็นพืชที่มีความสวยโดยเฉพาะอย่างยิ่งดอกจะมองคล้ายกับนกที่กำลังบินอยู่บนฟ้า พวกเราจะปลูกไว้เพื่อดูดอกของมันโดยยิ่งไปกว่านั้น ใบมีสีเขียวเข้ม ลักษณะรูปใข่ แม้กระนั้นตอนท้ายใบจะเรียวแหลมคล้ายกับหอก ใบยาวโดยประมาณ 12-16 นิ้ว ตั้งอยู่บนก้านใบที่แข็งแรงยาวราวๆ 17-18 นิ้ว นิยมนำมาปลูกในสวนหย่อมหรือแนวรั้วบ้าน คงทนถาวรก็เลยไม่มีความจำเป็นที่จะต้องดูแลมากมายฯลฯไม้เลี้ยงง่ายแล้วก็อยากแสงตะวันตลอดวัน ภูเก็ต วิลล่า
ต้นปักษาสวรรค์ เป็นพืชมีดอก ดอกบางครั้งก็อาจจะออกเป็นดอกโดดเดี่ยว หรือเป็นช่อ ดอกออกมาจากโคนกาบใบ ก้านช่อดอกกลม มีกาบรองดอกรูปเรือรองรับดอกย่อย มีดอกทั้งปี ดอกเมื่อเวลาบานสุดกำลัง จะมีลักษณะเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือกาบดอก ถูกใจดินร่วนซุยคละเคล้าทราย ระบายน้ำก้าวหน้า ความชุ่มชื้นสูง แดดรำไร มีดอกก้าวหน้าที่มีอากาศเย็น นิยมใช้ตัดดอก หรือปลูกเพื่อการประดับประดาสถานที่ตกแต่งสวน
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์
ต้นปักษาสวรรค์มีใบเป็นใบลำพัง รูปหอกปนขอบขนาน เหมือนใบกล้วย ปลายใบแหลม วัวนมนถึงสอบ ขอบเรียบกว้าง 10 – 15 เซนติเมตร ยาว 30 – 60 เซนติเมตร ก้านใบยาว 30 -60 เซนติเมตร รอบๆช่วงต่อกับแผ่นใบกลมมน โคนก้านใบแผ่แบนเป็นกาบโอบรอบต้น จะเริ่มให้ดอกเมื่ออายุ 3 – 6 ปี ดอกมีทรงเหมือนนกที่กำลังกางปีก บางครั้งอาจจะออกเป็นดอกลำพัง หรือเป็นช่อราว 3 -7 ดอก ออกมาจากโคนกาบใบ ก้านช่อดอกกลม ภูเก็ต วิลล่า
มีกาบรองดอกรูปเรือรองรับดอกย่อย แต่ละดอกมีกลีบเลี้ยงรูปหอกแคบยาว 3 กลีบ และก็กลีบรูปลูกศร 2 กลีบ ส่วนปลายกลีบห่อชิดกัน มีเกสรเพศผู้และก็เพศภรรยาอยู่ข้างใน ส่วนปลายสุดของลูกศรมียอดเกสรเพศเมียสีน้ำตาลยื่นออกมา เมื่อดอกบานสุดกำลังมีความยาว 8 – 12 เซนติเมตร ทยอยบานจากโคนช่อไปปลายช่อ ผลมีรูปรี จะแห้งแล้วก็แตก ข้างในมีเม็ด 3 เม็ด รูปกลม มีเปลือกครึ้มสีดำ